Wspieranie rozwoju dzieci podczas
zajęć dydaktyczno- wychowawczych.
Spotkania czytelnicze z elementami biblioterapii
– innowacja pedagogiczna pt. „Baśniowo”
dla dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
„Każdy , kto ma do czynienia z dziećmi,
wie, że uwielbiają one baśnie.
Kto umie je opowiadać ,
ma klucz do dziecięcych serc” -I Słońska.
I. Autor innowacji i osoba odpowiedzialna za realizację: mgr Magdalena Zbańska
II. Rodzaj innowacji: organizacyjna i metodyczna
- Innowacja organizacyjna: będzie obejmować struktury działań pedagogicznych, które będą polegać na prowadzeniu przeze mnie dodatkowych zajęć we współpracy ze środowiskiem lokalnym oraz chętnymi rodzicami.
- Innowacja metodyczna: polegać będzie na zastosowaniu nowego rodzaju zajęć czytelniczych, opartego na biblioterapii, który pomoże w rozwiązywaniu problemów emocjonalno – społecznych i korzystnie wpłynie na kondycję psychofizyczną dzieci, przy zastosowaniu różnorodnych metod, form i środków dydaktycznych.
III. Czas trwania innowacji:
• Czas trwania: Rok szkolny 2023/2024,
• Częstotliwość spotkań: Spotkania będą odbywały się cyklicznie raz w miesiącu
w ramach zajęć dydaktyczno -wychowawczych.
IV. Zakres innowacji:
• Innowacją zostaną objęci dzieci Przedszkola Specjalnego w Warszawie, z grupy Zielonej.
• Innowacja będzie wdrażana podczas zajęć dydaktyczno-wychowawczych realizowanych w środowisku pozaprzedszkolnym.
• Miejsce realizacji innowacji: Spotkania zostaną przeprowadzone w Czytelni Multimedialnej Biblioteki Publicznej dla Dzieci i Młodzieży nr XXXI w Warszawie.
• Innowacja jest zgodna z Podstawą programową wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego. Okres obowiązywania: Podstawy programowej wychowania przedszkolnego od 2017, która wymienia następujące zadania przedszkola:
1. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju.
2. Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa.
3. Wspieranie aktywności dziecka podnoszącej poziom integracji sensorycznej i umiejętności korzystania z rozwijających się procesów poznawczych.
4. Zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywaniu przez dzieci doświadczeń, które umożliwią im ciągłość procesów adaptacji oraz pomoc dzieciom rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony.
5. Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, dobór treści adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania, z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.
6. Wzmacnianie poczucia wartości, indywidualność, oryginalność dziecka oraz potrzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie.
7. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do samodzielności, dbania o zdrowie, sprawność ruchową i bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo w ruchu drogowym.
8. Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji, pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań rozwojowych dzieci.
9. Tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wrażliwość estetyczną, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka: mowy, zachowania, ruchu, środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru, plastyki.
10. Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.
11. Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację elementów techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmowania intencjonalnego działania, prezentowania wytworów swojej pracy.
12. Współdziałanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwiających rozwój tożsamości dziecka.
13. Kreowanie, wspólne z wymienionymi podmiotami, sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, grupa w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze, oraz rozwijania zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju.
14. Systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.
15. Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie nauki w szkole.
16. Organizowanie zajęć – zgodnie z potrzebami – umożliwiających dziecku poznawanie kultury i języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regionalnego – kaszubskiego.
17. Tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających budowaniu zainteresowania dziecka językiem obcym nowożytnym, chęci poznawania innych kultur.
V. Finansowanie innowacji:
Realizacja innowacji finansowana będzie ze środków własnych placówki w oparciu o posiadane zaplecze dydaktyczne. Program nie wymaga dużych nakładów finansowych. Najważniejsza jest pomysłowość i zaangażowanie nauczyciela inicjatora i realizatora innowacji, rodziców.
VI. Wstęp i uzasadnienie innowacji:
W ostatnich latach komputery i telewizja na dobre zagościły w codziennym życiu zarówno dorosłych jak i dzieci. Coraz częściej media przejmują funkcje kształtowania osobowości młodego odbiorcy. Dlatego obecnie literatura odgrywa tak ważną rolę w życiu dziecka.
Ponieważ baśnie są bardzo lubiane przez dzieci, stają się ważnym środkiem wychowawczym współczesnego człowieka. Dlatego już od najmłodszych lat powinniśmy wprowadzać dzieci w krainę baśni. Jeśli baśń zawiera ciekawą dla młodego czytelnika akcję i jeśli choćby nieświadomie przeżywa jej piękno to poddaje się nastrojowi.
Obecnie podkreśla się ważną funkcję literatury – funkcje terapeutyczną. Wiadomo że żyjemy w czasach dużego przyspieszenia w różnych dziedzinach życia, w czasach w których przeobrażeniom uległa hierarchia podstawowych wartości, normy społeczne, a także rodzina. Dziecko musi stawiać czoła nowym zadaniom, dostosować się do tempa i wymogów życia, wypracować skuteczne metody radzenia sobie z trudnościami. Nie zawsze małemu człowiekowi daje się to osiągnąć. Konsekwencją tego są stresy, lęki a co za tym idzie, ogromna samotność dziecka. To właśnie dla dziecka pedagodzy odkryli nowa wartość literatury, a szczególnie baśni, które jak pisze M. Molicka, dają wsparcie, kompensują niezaspokojone potrzeby, przedstawiają inne wzory myślenia i działania, a tym samym budują zasoby osobiste, stymulują rozwój, umożliwiają rozumienie i poznawanie cudzych, a potem własnych motywów działania, a także uwrażliwiają na piękno i dobro.
Literatura wykorzystywana jest w terapii w celu przekazania wiedzy, wzbogacenia doświadczenia, ukazania innych wzorów myślenia, odczuwania i działania, co prowadzi do pogłębiania samoobserwacji, a co za tym idzie, świadomego kierowania sobą. To daje dziecku poczucie kontroli nad sytuacja , ukazuje sposoby radzenia sobie, wzmacnia poczucie własnej wartości. Literatura dostarcza dzieciom wzorców osobistych. To dzięki nim dziecko uczy się , jakie cele wybrać i jak je realizować.
Książka może służyć terapii także w innym aspekcie – daje wsparcie poprze akceptacje , szczególnie wtedy, kiedy dziecko jest w takiej samej sytuacji jak bohater. Szczęśliwe zakończenie daje dziecku nadzieję, wiarę w sukces, buduje optymizm.
Książkowi bohaterowie potrafią kompensować czyli zastępczo zaspokajać, ważne potrzeby. Dają ukojenie, pocieszają i budują nadzieję na spełnienie oczekiwań. Kompensują niedostatki emocjonalne, dają wiarę w lepsze jutro, uczą że dobro zawsze zwycięża.
Dziecko, identyfikuje się z bohaterem najbardziej do siebie podobnym z powodu niezaspokojonych potrzeb i podobieństwa sytuacji, w której samo się znajduje. W ten sposób dziecko rekompensuje sobie własna samotność, niezrozumienie przez innych, odmienność.
Literatura pełni również funkcje relaksacyjną . Korzystnie wpływa na emocje, i redukując napięcie emocjonalne, pomaga radzić sobie z lękiem.
Baśnie są sprzymierzeńcem dla terapii, są zgodne ze sposobem pojmowania świata, który preferują same dzieci. Są naturalnie związane z rozwojem dziecka, jego poszukiwaniem swojego miejsca wśród innych ludzi. Dzięki baśniom dziecko uczy się samodzielności i radzenia sobie w świecie. Baśnie otwierają furtkę do świata dziecięcych marzeń. Dzieci przezywając smutki i radości bohaterów , czuja więź z innymi. Każdy, kto ma do czynienia z dziećmi, powinien pamiętać o ogromnej roli literatury dla wszechstronnego rozwoju dziecka, a szczególnie zagubionego, samotnego, wychowującego się w środowisku, które nie jest w stanie zaspokoić najważniejszych potrzeb psychicznych dziecka – miłości, uznania, bezpieczeństwa. Poprzez właściwy dobór baśni można choć w małej części zrekompensować te braki.
Założenia innowacji pedagogicznej:
Innowacja „Baśniowo” skierowana jest do osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi ze względu na występujące u nich deficyty rozwojowe w zakresie poznawczo-emocjonalno-społecznym. Są to osoby, które mają trudności w odbiorze otaczającej ich przestrzeni, w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, często również sfera emocjonalna jest zaburzona, przez co nie radzą sobie z emocjami.
Innowacja pedagogiczna dla dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi w wieku przedszkolnym (również dla dzieci przedszkolnych z odroczonym obowiązkiem szkolnym), powstała również z myślą o uatrakcyjnieniu zajęć dydaktyczno-wychowawczych oraz integracji wychowanków. Jego realizacja ma wyzwalać w dzieciach potrzebę naturalnego dążenia do poznawania świata na miarę ich możliwości psychofizycznych oraz naturalną potrzebę obcowania z drugą osobą.
Droga dziecka niepełnosprawnego do książki jest znacznie dłuższa niż u dzieci zdrowych. Spotkania czytelnicze z elementami Biblioterapii adresowane do dzieci niepełnosprawnych, skierowane są głównie na usprawnianie sfery emocjonalno-motywacyjnej i moralno-społecznej, a istotą ich działań staje się zwracanie większej uwagi na ogólny stan samopoczucia dziecka, na jego potrzeby.
Mając na uwadze powyższe wskazówki, opracowałam własną innowację czytelniczą pt. „Baśniowo”, adresowaną do podopiecznych z Przedszkola Specjalnego, która będzie realizowana podczas zajęć dydaktyczno-wychowawczych promujących aktywne czytanie z elementami biblioterapii. Kierunek moich działań dotyczy przede wszystkim:
- aktywizacji procesów intelektualnych,
- eliminowanie stresów,
- wyciszania lęków lub ich znacznego łagodzenia,
- hamowania pobudliwości ruchowej lub też uaktywnienie sfery ruchowej,
- podniesienia wśród dzieci samoocen,
- doskonalenia umiejętności komunikacyjnych,
- rozwijania twórczości artystycznej,
- przekształcenia niepożądanych zachowań,
- zmiany zaburzonej hierarchii wartości.
Selekcjonując literaturę i wybierając metody pracy, brałam pod uwagę specyfikę pracy z uczniami z Przedszkola Specjalnego: niższy ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego oraz pewne ograniczenia w obszarach procesów poznawczych, sprawności ruchowej, komunikacji, umiejętności międzyludzkich.
Nowatorstwo innowacji ,, Baśniowo”:
• polega na wyjściu poza schemat działalności przedszkola:
wprowadzenie rozszerzonych treści a zarazem przystępnej dla dzieci terminologii związanej z czytelnictwem, realizowanych w ramach podstawy programowej;
• polega na rozszerzonej współpracy ze środowiskiem lokalnym poprzez podjęcie zobowiązań w systematycznym, efektywnym wspieraniu dziecka w kształtowaniu kompetencji czytelniczych, przekazywanie dzieciom wartości moralnych. Każde dziecko ma możliwość na forum grupy podzielić się swoim odczuciem, spostrzeżeniami na temat czytanej książki, wykonać pracę plastyczną w oparciu o daną treść baśni, uczestniczyć w działaniach wielozmianowych, aktywizujących. Są to nowe, dotychczas niepraktykowane sposoby uatrakcyjniające zajęcia dydaktyczno-wychowawcze.
VII. Cele innowacji:
Cele główne programu:
• kształtowane zainteresowań literaturą dziecięcą;
• stwarzanie sytuacji sprzyjających aktywizowaniu myślenia i doskonalenia sprawności umysłowych;
• wspomaganie wszechstronnego rozwoju osobowości dziecka;
• wielozmysłowe poznawanie otaczającego świata i jego doświadczanie.
Cele szczegółowe:
• wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego możliwościami rozwojowymi poprzez spotkanie z baśnią i przekazanie dzieciom wartości moralnych;
• wyrażanie własnej ekspresji, usprawnienie manualne, aktywizacja procesów poznawczych i emocjonalnych;
• kształtowanie zachowań społecznych w sposób odpowiedni do potrzeb i możliwości uczestników zajęć;
• rozwijanie umiejętności komunikacyjnych wychowanków na poziomie odpowiadającym indywidualnym możliwościom uczestników zajęć;
• rozwijanie świadomości otaczającego świata przez motywowanie wychowanków do eksplorowania otoczenia;
• rozwijanie umiejętności dostrzegania rówieśników podczas aktywności zadaniowych;
• rozwijanie koncentracji uwagi podczas polisensorycznych zabaw.
VIII. Organizacja zajęć:
Opis realizacji zajęć:
• Wybór tekstu z zakresu literatury dziecięcej dostosowanego do indywidualnych potrzeb i możliwości uczestników innowacji.
• Opracowanie tekstu do wybranego tematu spotkania oraz adekwatny dobór środków
dydaktycznych wykorzystywanych w proponowanych aktywnościach.
• Przygotowanie oprawy muzycznej oraz różnorodnych wielozmysłowych pomocy
dydaktycznych związanych z czytanym tekstem.
• Prezentacja przygotowanego tekstu na zajęciach, z jednoczesnym zaangażowaniem
uczestników do czynnego udziału w proponowanych aktywnościach.
Struktura zajęć:
• Zapoznanie uczestników zajęć z wybranym tekstem z literatury dziecięcej.
• Wykorzystanie wszystkich zmysłów (wzrok, dotyk, smak, węch, słuch) do bliższego
poznania zagadnień omawianych na zajęciach, nauka poprzez zabawę.
Metody pracy:
• Czytanie uczestniczące.
• Czytanie wrażeniowe.
• Oparte na słowie.
• Oparte na praktycznym działaniu.
• Oparte na stymulacji wielozmysłowej.
Formy:
• Grupowa.
• Zindywidualizowana.
IX. Harmonogram:
Program opiera się na najważniejszych wartościach moralnych takich jak:
Akceptacja - Rozwinięta zdolność i potrzeba bycia życzliwym, okazywanie sobie wzajemnej troski i szacunku, dostrzeganie potrzeb innych i właściwe na nie reagując – z dobrą wolą, taktem i cierpliwością.
Dobroć i uczynność - Dobroć wyraża się w uczynności, okazywaniu szacunku, współczucia, wspaniałomyślności, ponoszeniu ofiary.
Szacunek - który jest fundamentem wszystkich wartości, to grzeczność połączona z troską o uczucia i dobro drugiej osoby.
Uczciwość i Prawda - budują nasze poczucie własnej wartości oraz zaufanie innych do nas.
Odpowiedzialność - to wypełnianie swoich obowiązków, dotrzymywanie słowa, gotowość do ponoszenia konsekwencji własnych wyborów i zachowań. Odpowiedzialność to także postawa aktywnej troski o los innych – rodziny, grupy, społeczeństwa, środowiska i świata, dbanie o wspólne dobro i zapobieganie złu. Czyni życie wartościowszym, wymaga wysiłku, wyrzeczeń, a nawet wielkich poświeceń, ale w zamian przynosi szacunek innych osób.
Odwaga - Odwaga wymaga mądrości, by ocenić, co jest dobre i ważne, a co złe lub nieistotne.
Sprawiedliwość - to przestrzeganie zasady równości praw, poszanowanie prawdy. Przyjaźń, Miłość - to okazywanie uczuć innym, odczuwanie szczęścia.
Solidarność, piękno - to gotowość do pomocy, wsparcia, to także poświęcenie i szlachetność.
Roztropność - to celowe przyczynianie się do dobra poprzez właściwe wybory.
Każdego miesiąca poprzez literaturę i działania aktywizujące, dzieci odbywają podróż do innej krainy wartości oraz poznają bardzo wartościowe treści książek z dawnych lat, dzieła literatury dziecięcej.
| Miesiąc | Poznana wartość | Poznane baśnie z dawnych lat |
| wrzesień 2023 | dobroć, uczynność | Królewna Śnieżka |
| październik 2023 | akceptacja | Brzydkie Kaczątko |
| listopad 2023 | przyjaźń , miłość | Królowa Śniegu |
| grudzień 2023 | szacunek | Dziewczynka z zapałkami |
| styczeń 2024 | solidarność, piękno | Calineczka |
| luty 2024 | sprawiedliwość | Kopciuszek |
| marzec 2024 | uczciwość, prawda | Księżniczka na ziarnku grochu |
| kwiecień 2024 | odwaga | Tomcio Paluszek |
| maj 2024 | roztropność | Czerwony Kapturek |
|
|
X. Środki dydaktyczne:
Do prawidłowej realizacji programu przydatne będą następujące środki dydaktyczne:
• baśnie;
• różnorodne rekwizyty;
• pacynki, marionetki, kukiełki;
• stroje do przebrania się, kostiumy teatralne;
• rysunki, ilustracje;
• kolorowanki;
• różnorodne materiały i narzędzia do działalności plastycznej;
• różnorodne materiały i narzędzia do działalności sensorycznej;
• środki audiowizualne;
• komunikatory – jako urządzenia wspomagające komunikację AAC;
• książki do czytania uczestniczącego;
• osobiste książki AAC.
XI. Przewidywane efekty:
Przewidywane osiągnięcia uczestników zajęć:
Uczestnicy zajęć:
• słuchają z uwagą, czekają na swoją kolej, nie przeszkadzają innym;
• rozwijają zainteresowania czytelnicze;
• utożsamiają się z bohaterami baśni;kształtują i utrwalają prawidłowe zachowania;
• aktywizują procesy psychoruchowe;
• komunikują drogą werbalną i pozawerbalną swoje emocje;
• poznają otaczający świat poprzez bodźce polisensoryczne z otoczenia;
• uczestniczą we wspólnej zabawie i współpracują z rówieśnikami;
• bawią się chętnie podczas prowadzonych zajęć
XII. Ewaluacja:
Ewaluacja innowacji pedagogicznej „ Baśniowo” dokonywana będzie na bieżąco poprzez obserwację uczestników zajęć, ich reakcji, zaangażowania, aktywności oraz rozmowy z nimi. Prace plastyczno-techniczne dzieci będące wynikiem spontanicznego działania pod wpływem doznań i uczuć będą stanowić dowód, jak wielki potencjał twórczy tkwi w każdym z nich. Zastanie zorganizowana wystawa prac plastycznych. Na zakończenie każdego spotkania uczniowie podsumują swój udział, zaangażowanie i stopień atrakcyjności podejmowanych działań w formie różnorodnych zabaw.
Po zakończeniu innowacji rodzice wyrażą swoją opinię za pośrednictwem ankiety.
Uzyskane wyniki ewaluacji będą analizowane i przedstawione rodzicom oraz Radzie Pedagogicznej.
Literatura:
A. Przecławska ,,Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania”, WSiP 1978
I. Słońska „Dzieci i książki” Państwowe zakłady Wydawnictw Szkolnych , Warszawa 1957
S. Wortman „Baśń w literaturze i życiu dziecka „ Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 1958
M. Molicka „Bajkoterapia” Media rodzina, Poznań 2002
E. Lewandowska -Tarasiuk „Kultura literacka w pracy pedagoga” Wydawnictwo WSP Towarzystwa Wiedzy Powszechnej , Warszawa 1992
"Królowa Śniegu"
